pixabay.com

De Paradijsglijer

Wat licht verschoten gaat hij naar het plein;
Ziet haar die hem betichtte van te gluren.
Het doet hem zeer, het houdt hem steeds maar klein,
Want eerder zeiden ook zoiets de buren:
Zij vinden hem chaotisch en een zure;
Zien niet zijn ogen als gebroken glas -
Laat lusteloos zijn vette hap frituren,
Waar nu zijn trek welhaast hem wrekend was.

Vereerd ooit om zijn knappe meesterbrein,
Kon hij zich voor een luxe loon verhuren.
Zoals er nog maar weinigen van zijn:
Zijn kwaliteit was aan problemen schuren.
Zijn mind creëerde strak gewitte muren,
Of schiep met groot gemak een fraai terras -
Zo stond het beeldgeniek in zijn brochure,
Waar nu zijn werk welhaast vergeten was.

Vergane glorie achter het gordijn:
Hij weet zich blijvend deel van die figuren,
Wiens leven krult en slingert zonder lijn.
De eindeloze stilte, leeg de uren...
Hij vraagt zich af hoe lang het nog moet duren.
Hoe anders wat hij voelde in de klas,
Toen hij op vakschool daar in ver Tervuren -
Waar nu zijn geest welhaast vergleden was.

Er is geen meester die hem weg zal sturen
(Dat vinkje op een brief bij 'out of class').
Hij ziet het als zijn straf, kent geen allure:
Als kind al wist hoe onbedoeld hij was.



Wijziging(en)
Interpunctie toegepast (220718)
Beginregels: deze waren
Wat licht verschoten komt hij van het plein
En zij die hem betichtten van te gluren
Str. 1, r. 7: die was 'Dus gaat hij maar geen vette hap frituren'
Str. 1, r. 8: Daar => Waar; verdreven => hem wrekend
Str. 2, r. 1: was => om
Str. 2, r. 2: Hij kon => Kon hij
Str. 2, r. 3: dubbele punt toegevoegd
Str. 3, r. 6: Gelijk aan => Hoe anders
Str. 3, r. 7: gedachtestreepje toegevoegd; mooi Masuren => ver Tervuren
Str. 3, r. 8: verdreven => vergleden
Str. 4, r. 3: komma en : toegevoegd
Slotregel: deze was 'Hij nu zijn wil allang vergeten was'


(bout-rimé)
(Franse ballade)
Bron voor deze bout-rimé: Seizoensarbeiders door Quirien van Haelen (2012). Van sommige van haar wat langere rijmwoorden niet het gehele woord gebruikt, maar slechts het einddeel: middenklasseplein (r. 1), binnenmuren (r. 13). Bij nadere bestudering van haar vers is me gebleken dat de dichteres wat gesmokkeld heeft met de plaatsnaam 'Masuren' (Str. 3, r. 7) (het is een streek in Pruisisch-Polen; wij kennen het als Mazoerië of Mazurië). Het moet uitgesproken als 'mazoeren', daarmee niet overeenkomstig rijmklankig met eindrijmuitgang -uren. Dat noodzaakte tot effectieve vervanging, zie aldaar ('Tervuren', een plaats in België).
De gedichttitel is geïnspireerd op de titel van de show van Lenette van Dongen, De Paradijskleier (2019).
Het herhaalregel-voorschrift van de Franse ballade wat plastischer gehanteerd in deze uitwerking.
Het woord glijer is o.a. een term uit het kaartspel bridge; betekent: zeer slecht resultaat op een spel, doorgaans door eigen toedoen totstandgekomen.

Beste Doncennui,

Ik ga proberen inhoudelijk te reageren (feedback geven vind ik nog steeds niet heel makkelijk).

Het vers wordt beter naarmate je het vaker leest. Wellicht komt dit door de gekozen vorm (Bouts-rimé), dat weet ik niet, ik heb er nog nooit een geschreven. Er staan parels van zinnen in zoals 'Zien niet zijn ogen als gebroken glas' en 'Wiens leven krult en slingert zonder lijn. De eindeloze stilte, leeg de uren'.

Ik begrijp na meermaals lezen nog niet helemaal wat je wilt vertellen. Het komt niet overal goed/ correct voor mij uit de verf:

Volgens mij dien je in r2 twee andere beginwoorden te kiezen.

De overstap naar wel of geen vette hap kan ik niet invoelen.

Waar? (Laatste regel tweede strofe.) Ik begrijp in dit geval niet goed wat je wil vertellen met 'waar'.

Hetzelfde geldt voor de laatste regels van strofe 3. Het leest niet als een geheel. Wederom komt dit vooral door het gekozen woord 'waar'.

De link tussen het vakwerk dat hij leverde en het uit de klas worden gestuurd, vind ik toch wat bevreemdend/ tegenstrijdig.
Of bedoel je dat hij zo getalenteerd was dat hij school niet nodig had? Of worstelde hij met andere thema's?

Gezien je hoge productie zou ik vermoeden dat je je verzen na een tijdje zelf weer eens opnieuw zou moeten lezen. Wat laten rijpen, alvorens ze in te zenden.

Zoals gezegd: de poëzie bevalt me.

Grote groet,

Beste René,

Dank voor je uitgebreide en inzichtelijke reactie. Je feedback is voor mij zeer waardevol. Recensies schrijven is ook een beetje durven jezelf te laten zien. Nou, maak je vooral geen zorg: ik vat (ook scherpe) kritiek nooit persoonlijk op. Als dichter sta ik in dienst van het gedicht, niet andersom. Dat is mijn fundamentele opvatting van poëzie bedrijven.

Dank voor je waardering. Mooi dat je de trouvailles er ook uitgepikt hebt.

Quiriens vers heb ik gekozen omdat het veel ruimte in zich heeft. In de bout-rimé woorden. In de lengte. Het te vertellen verhaal was me meteen duidelijk. (Dit is overigens mijn 1e bout-rimé ooit.)

De beginwoorden van r. 2 zijn in mijn beleving de enige juiste. De eerste twee versregels zijn eigenlijk een lange zin. En vertellen over het beschuldigende gezeik van mensen op het plein jegens hem.

De 'vette hap' is natuurlijk troosteten. Waarbij hijzelf ook wel weet hoe ongezond het is, maar zich daar allang niet meer om bekommert, in zijn zelfzorg onverschillig is (geworden).

'Waar' te lezen als 'waarbij', in die slotregels die je noemde.

Gezien je opmerking heb ik bij de voorlaatste regel van Str. 3 een gedachtestreepje toegevoegd. Functie: hier hoeft over die schoolbeleving niet expliciet verteld, haast iedereen kent wel de noodzakelijke verveling van weer een schooldag,.

Die situatie is tevens de grote spiegelmetafoor voor hoe de hoofdpersoon nu in zijn leven staat. De lessen boeien hem nauwelijks, hij wil eigenlijk andere dingen doen, zijn geest inderdaad te briljant voor wat de vakschool hem bieden kan, wat zich kennelijk dan ook uit in zijn gedrag (klieren, onoplettendheid), en dus wordt hij uit de klas gestuurd (hèhè!).

Ik heb de slotregel van deze Str. 3 iets veranderd opdat het allemaal meer duidelijk wordt.

Helaas heeft hij nu niet zo'n meester die hem wegstuurt, uit zijn leven dus. Dromen kan hij allang niet meer, zijn geest is meer en meer aan het wegdementeren. Daar heeft hij nog slechts een vaag besef van. Zijn lijf en zijn lafheid dwingen hem alsnog tot een vrijwel vegetatief bestaan, inderdaad in '[d]e eindeloze stilte, leeg de uren'. Hij ziet geen mogelijkheid tot verlossing. Een bittere ironie.

Mede door jouw reactie op de laatste strofe heb ik de eindregel herschreven, om hopelijk zijn echt grote levensdrama (wat) beter invoelbaar te maken. Die nieuwe eindregel is vrijwel gelijk aan de eindregel die ik intuïtief als eerste schreef, en die bij nader inzien toch de beste is (voor mij dan). Het is weer een les voor me hoe makkelijk rationele benadering (ik ging veel te veel nadenken: ik moest en zou voldoen aan de regels van de Franse ballade) de relatieve vluchtigheid van fijnzinnige poëzie ook zomaar kan doen verdwijnen!

Beste groet, D.

P.S.: ook leuk - de Golden Shovel.

Bedankt voor je verdere uitleg. Zoals je het schetst, is het een mooi gegeven. Ik had het er niet allemaal uitgehaald, ook omdat ik niet alles in mezelf herken. Bovendien had ik het al een aantal keren gelezen. Ik weet niet of iedere lezer daar ook zin in zou hebben. Sterker nog, ik heb daar zelf ook niet altijd zin in. Voor mij is een van de uitdagingen dat een tekst door iedereen begrepen wordt. En dat is al moeilijk genoeg. Mislukt best wel eens. Maar dat kan voor jou anders zijn.

Grote groet,

Hoi René,

Je commentaar op de laatste regels van Str. 3 heeft me nog weer meer aan het denken gezet... en ik zie nu beter dat het verloop zoals het in r. 7 verwoord was ('Gelijk aan') inderdaad niet helder (genoeg) is voor wat de laatste 3 regels van deze strofe over de emotionele beleving van de hoofdpersoon willen vertellen. Ik heb het aangepast naar 'Hoe anders', zie aldaar.

Want het is ook echt anders.

Op vakschool zocht hij (voor hem) positieve 'verlossing' van het stomvervelende klasgebeuren: weggestuurd worden door de meester vanwege zijn klierig en onoplettend, etc. gedrag, negatief dus - en na weggestuurd te zijn dan pas kunnen doen wat hij echt graag wilde: dromen en vindingrijk zijn, in zijn kracht staan, positief dus. Voorspelbaar ook, want hij wist dat hij (weer) weggestuurd zou worden.

Maar in de situatie van nu zoekt hij negatieve verlossing van zijn (voor hem) toenemend knijpende levenssituatie: door goed gedrag (niemand opzettelijk tot last te zijn - hoe ironisch dat men kennelijk dan toch last van hem heeft), etc., positief dus - ervan verlost worden door te overlijden, ontkracht worden, negatief dus. Maar... onvoorspelbaar ook, want niemand weet wanneer zijn stervensmoment in zijn toekomst zal zijn. Alleen dát het er zal zijn.

Het zijn dus twee van elkaar tegengestelde gemoedstoestanden.

En dat allemaal draaiend om die r. 5: 'Hij vraagt zich af hoe lang het nog moet duren'. Vandaar ook het woord 'moet', en niet 'zal'.

(Zie verder Str. 4 waarom het vooralsnog misgaat.)

Ergo: mijn dank voor je subtiele vingerwijzing. En mijn compliment voor je kwaliteit: goed kunnen lezen.

Beste groet, D.

Het punt is dat ik door je uitleg nu je vers begrijp en dat ik het een mooi betoog vind met een aantal parels van zinnen.

Een andere lezer heeft deze uitleg misschien niet gehad, met andere woorden, het verhaal zou uit het vers zelf moeten blijken.

Ik heb in ieder geval een aantal suggesties voor je (ik weet niet of ik je hele vers hiermee duidelijk krijg) maar ik weet niet of je ze wil horen.

Laat maar weten.

Grote groet,

Hoi René, suggesties zijn altijd welkom.

Beste groet, D.

Ha Doncennui,

Ik geloof dat ik onderstaande er allemaal nog over kan zeggen. Je helpt mij inderdaad ook, doordat ik me ook laat zien...

r2 Door hen die hem betichtten van het gluren
r7/8 iets in de richting van dat hij normaal gesproken altijd meteen naar de vette hap zou grijpen maar vandaag juist niet omdat... De diepere laag: Waarom precies is zijn trek verdwenen? Wat is dat stuk? En dat benoemen.

r16 viel bij mij echt pas naar vaak lezen (ik begrijp dat je laatste zinnen moeten repeteren, maar het is niet een heel eenvoudige zin)
Ik heb me nog niet verdiept in deze vorm. Zijn kleine aanpassingen in de repeterende zin toegestaan?

r23/24 Hoe anders was het toen daar in die klas
Toen hij op vakschool zat in mooi Masuren -

r28 Het kind wist al hoe onbedoeld hij was

Ik hoop dat je iets met mijn bevindingen kunt.

Misschien probeer ik deze vorm ook nog eens : )

Grote groet,

Hoi René, dank voor je suggesties en vragen. Ik ga er goed over nadenken, en zal proberen morgen te reageren (drukke dag voor de boeg).

Het werkvoorschrift is echt de moeite waard. Helemaal wanneer je met de gegeven rijmwoorden een compleet ander verhaal weet te creëren. Ontzettend leuk als dichter om mee te experimenteren, zo heb ik ervaren met deze eersteling. Dus: gewoon ook eens proberen, zou ik zo zeggen.

Beste groet, D.

De vragen zijn meer bedoeld om jou te prikkelen. De antwoorden zouden leuk zijn maar zijn in dit geval ondergeschikt aan wat jij ermee doet, als je begrijpt wat ik bedoel.

Ik ken het principe van translatio - immitatio - aemulatio.
In de Middeleeuwen heel gewoon.

Normaal gesproken begin ik met een idee of vondst maar ik zou gewoon eens kunnen beginnen om te zien waar het schip strandt. Bedankt voor de aanmoediging.

Leerzame dag op het forum! : )

Grote groet,

Hoi René,

Ik ben er eens goed voor gaan zitten en heb volgende repliek in elkaar getimmerd. Bij deze:

r. 2
'Door hen' - 'En zij'. Met de 1e keuze lijkt het op storende (lees)wijze of 'hen' bepaald hebben dat hij van het plein komt ('komt [..] door hen'). Je bedoelt natuurlijk 'Wat licht verschoten door hen [..]'. Ik heb dat perspectief-probleem ook gehad bij het schrijven. De oplossing was 'En zij [ook op het plein]', waarmee het bedoelde natuurlijker leest.

r. 7-8
Die 'vette hap' altijd meteen - dat weet je niet echt als lezer, het kan ook best zijn dat hij voornemens was vandaag voor de zelf te frituren vette hap te gaan, en op andere dagen bv. Chinees (te kopen of te halen), of alleen brood. Ik laat dat in het midden. Het pleinbezoek (bv. op een wandeling) deed zijn trek in ieder geval niet goed.

r. 16
Ja, een beetje spelen met de herhaalregel is beperkt toegestaan, lijkt me. Quirien deed het ook immers. En dit is een bout-rimé op haar gedicht, nietwaar? Bovendien: poëtische zegging is altijd belangrijker dan overmatige vormvastheid (vind ik).

r. 23-24
Nee, ik vind je suggesties geen verbetering/verduidelijking, en zie ook 2x 'toen', dat kan natuurlijk niet. Voorts: 'op school' vertelt al genoeg, het woord 'zitten' erbij is eigenlijk overbodig. Iedereen denkt dat er bijna automatisch achteraan, het hoeft daarom niet expliciet ook nog eens geschreven. Hier is schrappen (vanwege eigenlijk overbodige verwoording) een nuttig iets.

r. 28
Nee, ook geen verbetering. Jouw formulering introduceert een onduidelijkheid die het gedicht niet dient, maar ondergraaft. Terwijl die slotregel zo ontzettend belangrijk is. Want... jouw regel lijkt zelfs een ander kind te suggereren i.p.v. zijn kind-zijn, maar dat andere kind is er helemaal niet!

'Als kind al wist hoe onbedoeld hij was'

Ik kan je zelfs vertellen: vanmiddag droeg ik het gedicht voor aan mijn lief, en ik raakte kennelijk geleidelijk aan zo in vervoering gaandeweg de voordracht dat aan het einde ik die slotregel niet eens meer uitgesproken kreeg. Ja! Ik zat een klein potje te janken; die slotregel kreeg ik er niet uit. 3 x geprobeerd... en opgegeven - ze moest zelf de regel lezen. (Is me nooit eerder gebeurd.) Waar dat vandaan is gekomen, geen idee. Ik houd het er maar op dat het gedicht wellicht een emotiereflectie in me wakker riep?

Het woord 'onbedoeld' kan in bepaalde context op een licht verhullende en toch ook onthullende manier een heel mooie, krachtige emotie oproepen. Kijk maar eens naar de synoniemen: per ongeluk, bij vergissing, onopzettelijk, per abuis, ongewild (i.e. ongewenst). Juist dat laatste synoniem maakte dat ik het woord gekozen heb om precies dat te kunnen vertellen over de hoofdpersoon.

Dank weer voor je stimulerende opmerkingen; ze dwingen me toch nog weer eens goed te kijken en me af te vragen: waarom koos ik zus, waarom koos ik zo. Veel van mijn schrijven is intuïtief, maar net zo veel is (hopelijk goed) doordacht.

Beste groet, D.

Ha Doncennui,

Wat een mooie lange uitleg. De lezer met vragen wordt verwend. Ik heb je reactie maar even ingeplakt zodat ik onder ieder stukje wellicht iets kan schrijven.

r. 2
'Door hen' - 'En zij'. Met de 1e keuze lijkt het op storende (lees)wijze of 'hen' bepaald hebben dat hij van het plein komt ('komt [..] door hen'). Je bedoelt natuurlijk 'Wat licht verschoten door hen [..]'. Ik heb dat perspectief-probleem ook gehad bij het schrijven. De oplossing was 'En zij [ook op het plein]', waarmee het bedoelde natuurlijker leest.

Nee, ik bedoelde letterlijk 'door hen'. Ik heb goed geworsteld met 'en zij'. Ik kreeg de logica niet bij elkaar.
Maar jij weet natuurlijk als enige wat je wil zeggen. Pas nu wordt me duidelijk 'zij ook op straat'. Het staat er natuurlijk wel letterlijk, maar vind dit dus niet logisch. Je weet nu in ieder geval wat jouw keuze doet met 'een' lezer.

r. 7-8
Die 'vette hap' altijd meteen - dat weet je niet echt als lezer, het kan ook best zijn dat hij voornemens was vandaag voor de zelf te frituren vette hap te gaan, en op andere dagen bv. Chinees (te kopen of te halen), of alleen brood. Ik laat dat in het midden. Het pleinbezoek (bv. op een wandeling) deed zijn trek in ieder geval niet goed.

Ik herken in mezelf het thema troosteten niet. Moet moeite doen me in te leven. Als lezer zoek ik naar de logica in dit gedrag, wanneer wel, wanneer niet. Is er een doorbraak? Een overwinning op zichzelf? En, waardoor dan? Ik begrijp dat het voor jou niet belangrijk is. Maar dit doet het dus met 'een' lezer.

r. 16
Ja, een beetje spelen met de herhaalregel is beperkt toegestaan, lijkt me. Quirien deed het ook immers. En dit is een bout-rimé op haar gedicht, nietwaar? Bovendien: poëtische zegging is altijd belangrijker dan overmatige vormvastheid (vind ik).

De meningen zijn verdeeld. Als ik een poging doe, zal ik de herhaalregel intact houden, zo zit ik in elkaar. Maar ik begrijp je natuurlijk. (Quirien is trouwens een man, is wel een pseudoniem)

r. 23-24
Nee, ik vind je suggesties geen verbetering/verduidelijking, en zie ook 2x 'toen', dat kan natuurlijk niet. Voorts: 'op school' vertelt al genoeg, het woord 'zitten' erbij is eigenlijk overbodig. Iedereen denkt dat er bijna automatisch achteraan, het hoeft daarom niet expliciet ook nog eens geschreven. Hier is schrappen (vanwege eigenlijk overbodige verwoording) een nuttig iets.

De eerste 'toen daar' zou je kunnen vervangen door 'vroeger'. Dan heb je niet twee keer 'toen'. Ik heb de suggesties vooral gedaan voor een prettiger leeservaring. Het 'zitten' gekozen voor het metrum. Jij wil schrappen. Een lezer kan struikelen.

r. 28
Nee, ook geen verbetering. Jouw formulering introduceert een onduidelijkheid die het gedicht niet dient, maar ondergraaft. Terwijl die slotregel zo ontzettend belangrijk is. Want... lijkt zelfs een ander kind te suggereren i.p.v. zijn kind-zijn, maar dat andere kind is er helemaal niet!

Juist omdat die regel zo belangrijk is, heb ik getracht het lekkerder te laten lopen. Ik heb het gevoel dat er een woord ontbreekt in jouw zin, vandaar. Wellicht is er nog een variant.

Mooi dat je geraakt werd door je eigen tekst!

Ik hoop dat je iets hebt aan mijn eerlijke antwoorden. Leuk, je op deze manier beter te leren kennen.

Grote groet,

Hoi René, over troosteten, wellicht helpt deze link? D.

Beste Doncennui,

Ik weet wat het is. Ik begrijp ook dat de ik-persoon ermee stoeit. Ik heb er geenszins de draak mee willen steken als ik die suggestie zou hebben gewekt, in tegendeel. In het vers roept het vragen op, vandaar.

Grote groet,

Ha, die QvH, is dus pseudo van F.C. jr., van ons aller F.C. (sr.) op deze site. Quirien is wel een typische meisjesnaam, schijnt 't, maar ja, met als naamsbetekenis 'lanszwaaier' snap ik de grap van de pseudo voor een man.

En toch lezen de gedichten van QvH vaak genoeg overtuigend te zijn geschreven vanuit vrouwelijk perspectief. Dan is QvH niet zozeer een pseudo- maar een heteroniem: "Het verschil tussen pseudoniem en heteroniem wordt wel zo samengevat: een pseudoniem is een andere naam voor het eigen ik; een heteroniem is een eigen naam voor een ander ik."

Hoi René,

r. 28
D.: 'Als kind al wist hoe onbedoeld hij was' (al = reeds)
R.: 'Het kind wist al hoe onbedoeld hij was' (al = alles?)

Welk woord ontbreekt? Ik zie het niet.

Voor de rest stel ik voor dat ik het gedicht voorlopig even op fust leg om in alle rust en stilte verder te rijpen.

Beste groet, D.

Goedemorgen,

Het komt vermoedelijk omdat ik je oude zin nog in herinnering had...

'Hij nu zijn wil allang vergeten was'

Je had hem zelf al veranderd. Ik was er nog vast van overtuigd dat ik hier ook iets over moest zeggen.
Met je zin is niets mis.

Grote groet,

Hoi René, goed geheugen, die slotregel had ik inderdaad als een van de eerste pogingen (voorschrift Franse ballade volgend), maar ze bleken gewoon niet te werken. Moest dus grondig anders. Frappant dat jij dan voor jezelf een regel verzint (die ik nu pas zie) die wel heel veel lijkt op de regel die het voor mij uiteindelijk eerder al geworden is. Parallel minds ?

Ik ben nog wat verder gegaan met de 2 eindregels van Str. 1. Ik denk dat ik beter ben gaan begrijpen waar je gevoelsblok zat. Ik heb de beide regels veranderd. Die ik nu eens niet ga uitleggen. Als je wil, ontvang ik graag je reflectie.

Beste groet, D.

Ja, mooi zo, Doncennui!

Grote groet,