Cantabila (1)

De eerste speculaas in onze lijven?
Dan voelen we: de Sint is in the air.
Decemberse gedichten gaan we schrijven:
de sfeer in ons gezin wordt literair.
Poëmen die ons raken en beklijven!
Cantabila’s zijn dit jaar populair.
Daar moet het uiteraard dan ook bij blijven:
cadeautjes vinden wij nogal vulgair.

Dag Wim,

Ik kan me wel vinden in Remko's opmerkingen over een aparte naam voor het metrum. Als je de vorm cantabila doopt blijft die mooie naam bewaard.
Toch heb ik ook met dit vers weer moeite met het ontkennen van een overduidelijke jambisch metrum in r 1, 3, 7, 8. Daar moet je redelijk beklemtoonde lettergrepen wegslikken om het gewenste metrum te verkrijgen. Dat was in je vorige, geslaagde voorbeeld niet nodig. Voor mijn gevoel wordt hier teveel naar het gewenste resultaat toegeredeneerd. Dit blijft metrisch gezien een hybridisch vers

c.a.
Frits

Vooral bij lange woorden krijg je al snel hoofdklemtonen en bijklemtonen. Zie bijv. de Wikipediapagina over klemtoon. Dat in ogenschouw nemend, blijft het toch een wat subjectief onderscheid tussen jambe en cantabila.
Groeren,
Jaap

@ Frits en Jaap

Klemtoon is niet altijd iets absoluuts.
In de eerste plaats kun je bijv. bij de uitspraak van een woord als ‘speculaas’ twisten over de vraag of ‘spe’ hierin onbeklemtoond is of zwak beklemtoond. Vraag is dan ook nog: hoe zwak? Half? 25%?
In de tweede plaats is de context medebepalend. ‘In Nederland’ lees ik als ‘in
NEderland’, eventueel met een lichte beklemtoning van ‘land’. Maar ‘in en buiten Nederland’ lees ik als ‘IN en BUIten NEderland.’
Op deze manier kun je ook ‘naar het gewenste metrum toelezen’. Ik ben zo vrij geweest om een dichtregel van jou als voorbeeld te nemen, Frits, en wel de eerste regel van je mooie ‘Bedrijfsfilosofie’:

De dood brengt leven in het uitvaartwezen.

Om een jambische regel te krijgen, moet ‘in’ hier beklemtoond worden, wat qua betekenis niet logisch is. Maar het is ook niet storend om het wel te doen.

Zo zijn er talloze voorbeelden te vinden van dichtregels waarin een beetje gesjambeld* wordt. Ik stel voor om de cantabila niet strenger te bejegenen dan de jambe. Voorop blijft natuurlijk staan dat met de drie hoofdheffingen per regel niet gemarchandeerd wordt.

*sjambelen: sjoemelen met jamben.

Beste Wim,
In plaats van droogmopperen kan ik natuurlijk beter zelf proberen om iets te maken. Vandaar deze

Ode aan Wim

De eerstelingen dwarrelden voorzichtig
De mijmerende rijmers, tegemoet.
En lustig discussiëren ze gewichtig
(Vertrouwen gaat te paard en komt te voet).

Als mopperend en verzenbakkend schrijver
Beloon ik, imiterende, zijn ijver.

Wat leert mij deze oefening? Het verschil tussen jambe en paeon secundus is relatief, maar wel dusdanig groot dat je wat anders moet omgaan met de woordkeuze. Ik mopper voortaan een toontje lager. Maar een vers dat helemaal jambeloos is, lijkt me onwaarschijnlijk moeilijk of gekunsteld.
Groeten,
Jaap

Erg leuk dat je de uitdaging aanneemt, Jaap!
Het is wel grappig: voor mezelf had ik gedacht: wie zou er een poging wagen? De eerste aan wie ik dacht, was jij
Complimenten voor je woordkeus!

Hartelijke groet, Wim

Dag Wim,

Dank je wel voor je compliment. Ik wens je toe dat er nog eens iemand een betere ode voor jou maakt dan ik gedaan heb, maar het was slechts een vingeroefening. Voor een goede meningsvorming is het raadzaam om wat te discussiëren en zelf ook maar eens te proberen. Regel 4 in mijn gedicht is wel erg jambisch, dat geef ik zelf alvast hartgrondig toe voordat er terechte opmerkingen over komen. Maar ik vond hem wel geinig. Het verschil tussen jambe en paeon secundus is toch iets relatiefs, maar als je een gedicht wil schrijven dat zoveel mogelijk paeon secundus is, dan moet je inderdaad toch wat anders te werk gaan dan dan voor jambische verzen.
Groeten,

Jaap

Met veel plezier je poging gelezen, Jaap! Bij mij suddert het nog ...

Misschien is het ook leuk om in een vers jambe en paeon opzettelijk af te wisselen? Waarom niet? Waarom moet een heel vers uitsluitend in een ritme passen? Dan is het geen cantabila, maar valt het onder "overige verzen".

Een beetje een zichzelf respecterende sonate verandert tussen de delen tenslotte ook van maatsoort, om maar iets te noemen, en door gebruik van fermates, triolen/duolen en syncopatie wordt er vaak variatie in het metrum aangebracht. Alles ten dienste van het overbrengen van de boodschap/inhoud.

Lekker nog even laten sudderen, Hendrikje.
Ik denk dat het verstandig is om de vormeisen (lengte van het gedicht en rijm) voor de cantabila niet te streng te maken, omdat het metrum op zich al lastig genoeg is.
Maar nogmaals, als het eenmaal in je hoofd zit, wordt het vanzelf makkelijker (zoals ik indertijd ook bij het ollekebolleke heb ervaren).

Hartelijke groet,
Wim

“BeDANKT dat u vanDAAG ( twee-drie ) voor JUMbo hebt geKOzen”

Dit is de eerste regel van een Alexandrijn, ik heb er meerdere geschreven.
Geschreven voor ik ooit van de paeon secundus gehoord had.

Mooi dat je hem nu herkent, Bas!

Dus kunnen we Alexandrijnen schrijven met het metrum van de Cantabile. Of zingen.

Ja, Bas, zingen! De light verse fundamentalist herinner ik me nog goed.
Was dat een co-productie, of een door jou geschreven vers?

Ik kijk uit naar je eerste videofilmpje op HVV, Bas!

Ha Wim,

Het gedicht 'De lightversefundamentalist' stond acht jaar geleden op de HVV-voorpagina en werd geschreven door verschillende Vrijeversmedewerkers. Bas Boekelo zong het live! (klik)
Het blijft leuk, Bas!



Wie is het die op fora redetwist?
Wie heeft zich in het metrum nooit vergist?
Wie lyncht de prutser die een klemtoon mist?
Het is de lightversefundamentalist

Wie stopt niet als discussies zijn beslist?
Wie ziet Jan Hanlo als de Antichrist?
Wie háát de rapper die zijn homies dist?
Het is de lightversefundamentalist

Wie voelt zich vaak een versvormvisagist?
Wie ramt zijn teksten als een ponstypist?
Wie vloekt als zijn bestanden zijn gewist?
Het is de lightversefundamentalist

Wie strooit citaten als een essayist?
Wie corrigeert de taal van een linguïst?
Maar blijft een Drs P.-cursist?
Het is de lightversefundamentalist

Wie blijft een vaste-vormen-activist?
Wie heeft, vermomd als zwerver of toerist
Zijn eigen bundels uit de ramsj gegrist?
Het is de lightversefundamentalist

Wie denkt in dactyli als een autist?
Wie moet voor rijmdwang naar de internist?
Wie draagt Jaap Bakker bij zich in zijn kist?
Het is de lightversefundamentalist

Chapeau! En dat zonder één keer rijkrijm!

Ja, zingen. De melodie heb ik zelf bedacht en ingespeeld via een muziekprogramma op de computer. Ingezongen en MP3 van gemaakt. Daarna is mijn doofheid flink ontspoord en ben ik afhankelijk van geschreven woord. Ik ben niet zielig, maar mijn vrouw heeft meer last van mijn doofheid dan ik. Wees zuinig op dit lied, het was ongeveer mijn laatste compositie.
Quirien heeft het vers op zijn minst nog één keer voorgedragen

Natuurlijk zijn we er zuinig op, Bas!
Het wordt bewaard in de kluis in de catacomben van HVV

Mocht het vers nog eens worden voorgedragen , dan stel ik voor om in de op één na laatste regel te verwijzen naar Van Dale. Ook een heel goed rijmwoordenboek. Dat is wat minder confronterend.

Op geen enkele manier ben ik ervan overtuigd dat de cantabila iets anders is dan een dubbele jambe, om precies te zijn een vijfvoetige jambe, vanwege de eis van 3 heffingen.
@Wim, probeer er eens eentje te maken die begint met "Een loodsmannetje".

Deze fabelversvoet heeft me wel geïnspireerd tot een ollekebolleke