Het vrije vers

Onbekende vertaling van The Raven uit 1897.

[youtube]T7zR3IDEHrM[/youtube]
 

De onverwachte  (dat heb je zo met ontdekkingen) ontdekking van een onbekende vertaling uit 1897 van het beroemde gedicht ‘The Raven’ van Edgar Allan Poe is natuurlijk reden voor een feestje.
Bij een feestje hoort een cadeau, dus jullie krijgen weer een gratis e-book, maar eerst moet je nog maar eens de verhandeling lezen die Poe schreef over poëzie: The Philosophy of Composition,  omdat hij daarin stap voor stap uiteenzet hoe hij ‘The Raven’ schreef.
Veelal wordt aangenomen dat hij dit niet serieus meende, omdat hij het schrijven van een gedicht hierin als een wiskundig proces voorstelt en niet als iets dat uit Iets Hogers wordt aangereikt, maar elke lightversedichter zal het procédé herkennen.
En we maken er meteen een Poe-week van op Het vrije vers, om deze vondst tot het merg uit te melken.

‘The Raven’ verscheen voor het eerst in druk in 1845 en werd binnen korte tijd wereldwijd razend populair.
Een populariteit die nog steeds niet aan kracht heeft ingeboet, door de duistere sfeer en de meeslepende compositie, bepaald door metrum, herhaling, binnenrijm en alliteratie.
En dat, ondanks de in deze tijd buitengewone lengte van het gedicht.
Maar zolang de puberteit niet afgeschaft wordt met bijbehorende puisten, Weltschmerz en diep-diepsombere Inzichten, zullen steeds weer nieuwe generaties de donkere diepten van dit vers ondergaan en erin ondergedompeld worden, nu bijgestaan door in zwart geklede muziekgroepen die steeds opnieuw de kracht ontdekken van dit meer dan 160 jaar oude gedicht*.
Hoeveel Nederlandse vertalingen er bestaan van Poe’s Schepping (of Compositie) is tot nu al net zo duister als het gedicht zelf, maar daar gaan we iets aan doen.
Als ze het ergens zouden moeten weten, dan toch bij The Edgar Allan Poe Society of Baltimore, zou je denken.
Daar weten ze alles over Poe, ook over zijn vertaalde werk.
Die melden het volgende over Nederlandse vertalingen:

"Dutch

“De Raven” — October 10, 1949 — De Tsjerne (Frisian translation by D. A. Tamminga, reprinted in 1984 by Friese Pers Boekerij, Leewarden, Holland, in an English-Frisian bi-lingual edition) (This title provided by René van Slooten)

“Poe’s Raven” — July 7, 1891 — Pennsylvania Dutch translation by H. L. Fischer, 7 pages, printed in Mapleshade, York, PA) (copy sold by 19th Century Bookshop, 1992, item 510

“De Raaf” — 1861 — Holland (Dutch translation by Jacob van Lennep) (This information was provided by René van Slooten, who also notes that a thorough search of the Royal Library at the Hague produced no other translations of Poe’s works before 1900. Apparently, French was widely spoken in the Netherlands and Baudelaire’s translations were widely available."

Drie dus. Dat is niet veel en ook niet waar, want de eerstgenoemde is in het Fries en dat telt niet mee. Voor mij wel, want Fries is in mijn ogen gewoon plat Nederlands (Limburgs; dat is pas onverstaanbaar gebrabbel, dus een vreemde taal), maar ze willen het zelf, dus dat kan geschrapt.

Dan hebben we die vertaling van H.L. Fischer en die begint zo:


Es war mitternacht un' schaurig,
Ich war schlaf'rig, mud, un traurig
Uewer fiel so alte Bucher
Foll so ganz fergess'ne ne Lehr;
Un' ich hab so halwer g'schlummert -
Hot 's uf e'mol so gebummert -
So wie 's macht wan 's bissel dunnert
- Das es rappelt an der Dheer;
" 'S isch en B'sucher," sag ich zu mer
Selwert, - "Klopt an meiner Dheer -
Des, allee, isch 's was ich hor."

Dat lijkt wel Limburgs, maar is ‘Pennsylvania German’, want die H.L. Fischer (1822-1909) woonde in wat The Dutch Settlement werd genoemd in Franklin County, Pennsylvania, maar dat moet je als ‘Deutsch’ opvatten.

Blijft dus één over, die van Jacob van Lennep uit 1861, wat inderdaad de eerste vertaling was in onze taal, maar hoewel we René van Slooten dus dankbaar zijn voor zijn informatie over die Friese vertaling die we niet kenden, verklaren we hem ook voor niet goed snik en aarzelen niet hem een leugenaar te noemen met zijn ‘grondige onderzoek’ in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en zijn klets over de Franse vertaling, waardoor geen behoefte was aan een Nederlandse.

(wordt vervolgd)

*The Alan Parsons Project bijvoorbeeld, baseerde een liedje, weliswaar slechts twee verzen lang, op het gedicht. Het verscheen op het album “Tales of Mysterie and Imagination” (1976), dat geheel gebaseerd is op verhalen en gedichten van Poe.
En wat Nederland betreft: de  Neo-Keltische Pagan band Omnia heeft een kortere en wat aangepaste versie van het gedicht op muziek gezet en uitgebracht op hun achtste cd "Alive!". De DJ Pavo heeft in 2009 een Hardstyle nummer gemaakt (toepasselijk getiteld ‘Raven’) waarin een gedeelte van dit gedicht voorkomt.
En de componist Harrie Janssen heeft in 2009 een compositie voor fanfareorkest geschreven, getiteld "The Raven", geïnspireerd op het gedicht.