Het vrije vers

Haarlemmerstraatgedicht

Gegevens

Geschreven door Het vrije vers

Gemaakt op 16 februari 2018

Groen Links pleit voor een gedicht van Drs. P op een gevel in de Haarlemmerstraat.
Een plan vol toejuichenswaardigheid waarover hier meer te lezen valt.
Drs. P. woonde in Amsterdam op de Keizersgracht, om de hoek bij de Haarlemmerstraat.

Mis

Gegevens

Geschreven door Peter Knipmeijer

Gemaakt op 16 februari 2018

Hij kwam met hoge snelheid van de schans
En vloog daarna wel honderdtwintig meter
De sprong was goed, de landing kon nog beter
Medailles kreeg hij niet, maar wel een krans

Straat

Gegevens

Geschreven door Otto van Gelder

Gemaakt op 15 februari 2018

Dat ik haar in de J. P. Coenstraat zag
Betreur ik nu al jaren elke dag
En niet omdat ik met haar ben getrouwd
Maar goeie God, wat was die straatnaam fout

Global warming

Gegevens

Geschreven door Inge Boulonois

Gemaakt op 14 februari 2018

Volop genieten, hoor!
Langlaufen, schansspringen
Snowboarden, kortom
Van wat net begon

Straks is het over door
Temperatuurstijging
Kou gaat verdwijnen
Als sneeuw voor de zon

Ook dichters sterven

Gegevens

Geschreven door cabbing

Gemaakt op 13 februari 2018

Vandaag zal er een dichter overlijden
Zoals ook gister en de dag daarvoor
En morgen zal het vast niet anders zijn

Met ademloze woorden staakt het strijden
Slechts hoorbaar voor het goed geoefend oor
Getuige van de stilte binnenin

Onsterflijkheid is ook voor schrijvers schijn
Geen dichter kan zich van de tijd bevrijden
Al klinken zinnen soms nog eeuwen door

Dus al bepaal je metrum en refrein
En kies je woorden voor een fraai begin
Het slot is voor ons allemaal te groot

Nee, niemand kent het einde van de zin
Er is niets ongerijmder dan de dood

Spelen

Gegevens

Geschreven door Hendrikje de Koning

Gemaakt op 12 februari 2018

Mijn buurman links leeft enkel voor de Spelen:
de opening en alle vijftien dagen.
En met een carnavalsparadewagen
zorgt buurman rechts voor zotte taferelen.

Die volksaffaires zijn voor mij passé.
Geef mij maar Britt van paardenpraattv.

Hoe misverstanden soms ontstaan (Recensie)

Gegevens

Geschreven door Mien Meining (pseudoniem)

Gemaakt op 11 februari 2018

Lichtvoetig, is de titel van het bundeltje dat ik met enige omwegen heb weten te bemachtigen. Vandaar deze wat late bespreking. Als ondertitel staat op de kaft dit kwatrijntje dat afkomstig blijkt uit een gedicht van Frits Criens:

Jubeltenen, navelsuizen
Aangeboren anemie
Eksterogen, haringkaken
Plus een hang naar hysterie

Lichtvoetig is uitgegeven door de Stichting TaalPodium Emmen en het bevat "een selectie van de beste inzendingen voor de STEM light verse gedichtenwedstrijd 2017", aangekondigd als het Nederlands kampioenschap light verse.
Welke criteria er golden om tot 'de beste' te komen wordt niet vermeld.
Het initiatief voor bundel en wedstrijd zijn desondanks lovenswaardig en leverden met Machiel Pomp een verrassende en vooral anonieme kampioen op.
Zijn drie gedichten in Lichtvoetig mogen er zijn. Als voorbeeld een douzijn, een van de twee zevenvoeters van Machiel Pomp, een handige versmaat om in voor te dragen.
Overigens is de titel van deze bespreking ontleend aan een ander gedicht van hem.

Mannen in uniform

van maart tot aan oktober kun je buiten amper spelen
een voetstap op het wegdek is behoorlijk linke soep
je hoort ze al van verre en je merkt: ze zijn met velen
hun naderende komst creëert nerveuze taferelen
de overige mensen vluchten haastig op de stoep

ze denderen de hoek om als een hongerige troep
instructies van de leider klinken na uit aller kelen
en echoën van voren door naar achter in de groep
ze teisteren de straten met hun continu geroep
je proeft het enthousiasme voor hun vaste rituelen

ze koesteren hun uierzalf, hun codes en jargon
die vijftigers in lycra in een wielerpeloton

Wie naar de echt grote light-versenamen zoekt, komt bedrogen uit. (Koudwatervrees? Niet door de selectie gekomen? Tegen het verkampioenschappen van light verse?) Volgers van Het vrije vers zullen een aantal namen in de bundel kennen.
En laat ik er maar geen doekje om winden: de verzen van deze HVV-dichters steken in het algemeen met kop en schouder boven de rest van de bijdragen uit.
De selectie wekt op mij soms de indruk dat de samenstellers niet echt de keuze hadden uit een kwalitatief rijk aanbod. Enkele anonieme voorbeelden ter staving:

Een hark in de moestuin

Het is frustrerend en het vreet me op
Ik smijt met schoffels en ik schop de schop
Geen groene vingers, alles fout gedaan
M'n hele tuin is op de schop gegaan

Regenworm

Een worm vierde feest in de regen.
Voor hem was de bui echt een zegen.
Hij kronkelde rond
in drassige grond
maar kwam toen een scholekster tegen.

Het zijn zulke rijmpjes die esprit missen, of die eindigen met een obligate clou, of die voelbaar taalplezier missen, of die soms onbeholpen zijn uitgewerkt en waarvan ik de indruk heb dat de maker m/v al blij was dat het werk erop zat, die van deze bundel een wat onevenwichtig geheel maken.
Ofwel mijn eerdere stelling over het gebrek aan keuze klopt, ofwel de samenstellers hadden geen vast idee van wat ze met light verse eigenlijk bedoelen waardoor er mogelijk pareltjes uit hun bestand ongedrukt zijn gebleven.
Laten we hopen dat het laatste waar is.

Gelukkig staan er naast de wat minder aansprekende verzen een heleboel gedichten in deze bloemlezing die de bundel toch lezenswaardig maken, met dank vooral aan Bertus Beltman, Niels Blomberg, Inge Boulonois, Frits Criens, Quirien van Haelen, Mischa van Huijstee, Frank Fabian van Keeren, Ko de Laat, Desi Leijnen en ja, ook Rikkert Zuiderveld, al zou die de regels voor het ollekebolleke nog eens goed moeten bestuderen.
Van geen van hen een voorbeeld, daarvoor moet u de bundel zelf op de kop zien te tikken, wat ik u wel aanraad.
Om te illustreren dat er in de bijdragen van de niet genoemde dichters hier en daar nog wel een aardig gedicht verborgen zit tussen minder goed uitgevallen broertjes, tot slot een kwatrijn van Jaap Ferwerda en een fop van Marion van Rooij.

Kind

Het kindje zit blij op zijn schommel
en kijkt peinzend voor zich uit
in het zonlicht zit een hommel
hoe trekt men die de vleugels uit?

Op een haan

Een jonge haan te Valkenswaard
is seksueel wat vreemd geaard
de ren staat bol van kipgekakel
getokt wordt van het 'wipdebacle':
'die haalt bij KFC zijn kicks
uit hot & spicy roasted chicks'

Hoewel Lichtvoetig niet meteen een bundel is waar men niet omheen kan, mag ik hopen dat STEM het niet bij deze ene uitgave laat. Wie zich op een af andere manier met light verse bezighoudt, zou ik zeker aanraden een bundeltje aan te schaffen ter lering en vermaak.

Lichtvoetig, diverse light-versedichters
ISBN 978-94-92546-20-3
Samenstelling: Jury wedstrijd NK Light verse en STEM-bestuur
Uitgeverij: Ter Verpoozing, Peize 2017
Prijs, inclusief verzendkosten € 13,50

Inclusief

Gegevens

Geschreven door Jolien

Gemaakt op 11 februari 2018

Hij was een weekje inclusief
Met aan zijn pols een gele band
Hij koos een lekker, tropisch land
Het eten goed, de meisjes lief

De rijst, de vis, het bier, de beef
Hij werd door vraatzucht overmand
Hij was een weekje inclusief
Met aan zijn pols een gele band

Hij kwam geheel aan zijn gerief
Lag alle dagen aan het strand
Zag van het land uitsluitend zand
Als hij zich van zijn stoel verhief,
Hij was een weekje inclusief

De broer 4tuin

Gegevens

Geschreven door Bas Boekelo

Gemaakt op 10 februari 2018

De broers 4tuin zijn met hun vieren,
Zo vriendelijk en in4meel
Zij hebben niets met 4mulieren
Die vallen het 4nuis ten deel

Leest u het cijfer vier als ‘for’
Dan snapt u vast wel mijn gemor


De dierenambulance hier ter stede draagt als motto ‘dieren 4u’.

Tesla

Gegevens

Geschreven door Theo Danes

Gemaakt op 09 februari 2018

Een auto in de ruimte is
Best leuk voor op de foto
Maar wat ik zelf veel vaker mis
Is ruimte in de auto

Schaakmat

Gegevens

Geschreven door Otto van Gelder

Gemaakt op 08 februari 2018

Er school eerst geen gevaar in ons gesprek,
De taal bleef soepel heen en weer bewegen
Tot woorden die wat meer pretentie kregen
Elkaar gingen verdringen van hun plek

Waarna opeens door dreigend plaatsgebrek
Emoties rap tot grote hoogten stegen
En woede die tot dan toe had gezwegen
Tenslotte zorgde voor een flink echec

Het heeft geen zin bij onmin en bij schaken,
Die ik voor het gemak hier samen vat,
Elkaar tot inzet van de strijd te maken

Omdat het juist de charme is van mat
Dat je alleen de koning kwijt kunt raken
Maar niet degeen met wie je ruzie had

De Waterhouse Affaire

Gegevens

Geschreven door Het vrije vers

Gemaakt op 05 februari 2018

U heeft het wellicht meegekregen in het kader van de uit de hand lopende uitwassen van de #metoo-discussie; de nieuwe beeldenstorm is begonnen. Neem nu de verbanning van de schone kunsten naar de kelders van musea, bijvoorbeeld het schilderij 'Hylas and the Nymphs' van John Waterhouse door de Manchester Art Gallery.

Naar verluidt hangt het werk weer aan de wand. Maar als men dan toch vertwijfeld gaat zeulen met die spullen, doen wij graag de suggestie om een onherstelbaar verbeterde variant terug te hangen. Als voorbeelden hieronder die van Frits Criens, een voorproefje uit zijn bij Uitgeverij Liverse te verschijnen 'Vreemde Onthullingen', of die daaronder van Inge Boulonois. Of allebei natuurlijk.

I.M. Menno Wigman

Gegevens

Geschreven door Peter Knipmeijer

Gemaakt op 03 februari 2018

Kwestie van geduld

Gegevens

Geschreven door Frits Criens

Gemaakt op 01 februari 2018

Het is nu wetenschappelijk bewezen
Wat elk weldenkend mens al langer wist
Het Limburgs is als toontaal onbetwist
Verfijnder dan de spraak zelfs van Chinezen

Heel Holland zoekt in Limburg therapie
Voor uitspraak met de juiste melodie

Onderzoek wijst uit dat Limburgers toongevoeliger zijn dan Chinezen

Stilte

Gegevens

Geschreven door Otto van Gelder

Gemaakt op 31 januari 2018

Hier is de stilte even aan de macht

Geen mooier revolutie dan de nacht
waarin de sneeuw besloten heeft om zacht
de wereld zonder woorden in te lijven

Het schijnt dat diepe sporen langer blijven
op plaatsen waar geen indruk wordt verwacht

Geen mooier zin om wit op wit te schrijven:
Hier is de stilte even aan de macht

Agenda

Gegevens

Geschreven door cabbing

Gemaakt op 30 januari 2018

Het nieuwe jaar, in nevelen gehuld -
Eén dag nog, dan is januari klaar
Die nevel is nu echt wel opgetrokken

En je agenda heeft zichzelf gevuld
Je weet het wel: zo gaat het jaar na jaar
De tijd gaat op aan hogere belangen

Geen tijd meer om nog te gaan zitten mokken
Want elke afspraak is je eigen schuld:
Je maakt ze zelf, dus kiezen op elkaar

Toch wil zo'n lege bladzij wel eens lokken
Dan word je door een vreemd gevoel bevangen
En denk je: Was ik maar voor altijd vrij...

Daar moet je niet te lang in blijven hangen
Want dan is februari ook voorbij

Klonen

Gegevens

Geschreven door Hendrikje de Koning

Gemaakt op 29 januari 2018

De dood en de belasting. Staan die vast?
De dood is straks een achterhaalde notie
die zich, dankzij de nieuwe kloonpromotie,
niet langer aandient als gevreesde gast.

Een prachtstunt, enkel nog te overtreffen
door klonen die de tax op kunnen heffen.

Rotonde

Gegevens

Geschreven door Bas Boekelo

Gemaakt op 28 januari 2018

Een mededeling voor de oude wijk;
Er moest nu nodig een rotonde komen
De kosten waren goeddeels voor het rijk
De plaats bepaald, ten koste van wat bomen

Er werd dus een vergadering belegd
-Men had bezwaren tegen de rotonde-
Want, werd door tegenstanders ook gezegd
Die bomen rooien was toch eeuwig zonde

Maar de bijeenkomst had geen happy end
Tot woede van de vele buurtgenoten
En men heeft machteloos het feit erkend
Dat de gemeenteraad al had besloten

De wijkagent was stil en zei alleen;
Rotondes, sja, je kunt er niet omheen

Krijg nou de hik

Gegevens

Geschreven door Arjan Keene

Gemaakt op 27 januari 2018

Homeopathica?
Kwakzalverij, mijnheer!
Zelden bevorderlijk
Voor het herstel

Neem nou zo'n middel als
Oscillococcinum
Had je de griep niet
Dan kreeg je hem wel

De Bruinbilgorgel

Gegevens

Geschreven door Jaap van den Born

Gemaakt op 26 januari 2018

Tien jaar geleden werd de blauwbilgorgel  65 jaar en dat ging niet onopgemerkt voorbij.
Er waren feestelijke toestanden en uitgeverij Liverse bracht een bundel uit met nieuwe gorgelrijmen, gemaakt door  een keur van plezierdichters.
Er verscheen zelfs een boek met de geschiedenis van het vers (Raban! Raban! Raban!) van Wim Huijser en Peter de Roos.

Het verhaal is bekend: begin 1943 schreef Buddingh’ het vers tijdens zijn verblijf in het sanatorium in Soest.
Maar nu de blauwbilgorgel dit jaar de leeftijd van 75 bereikt wordt het tijd eens stil te staan bij de vraag wanneer het voor het eerst gepubliceerd werd.
Daar wordt over gestreden: was het in het tijdschrift De schone zakdoek? Of was het eind 1944 in een illegaal gedrukte bundel met andere gorgelrijmen?
Het antwoord luidt: geen van beide.
Het verscheen voor het eerst in druk in het satirische nazi-tijdschrift De Gil.

Vreemd genoeg wordt deze publicatie gewoon vermeld bij de discussies, maar wordt gedaan of dit niet meetelt. Maar het is toch echt niet anders.
De schone zakdoek was een surrealistisch ‘tijdschrift’ waarvan maar één handgemaakt exemplaar bestond, geredigeerd door Theo van Baaren en Gertrude Pape. Bezoekers konden het bij Gertrude thuis inzien. Er werkten meerdere kunstenaars aan mee, maar sorry, dat is geen publicatie en geen tijdschrift.
Ook Buddingh’ noemde altijd het illegale boekje uit 1944 de eerste publicatie.
Maar dat was ná de publicatie in De Gil.
Hoe zit dat?

De Gil was een humoristisch tijdschrift dat zich voordeed als anti-Duits, maar vol zat met slimme nazi-propaganda. Erachter zat de Abteilung Activpropaganda en het werd vanaf het vierde nummer voornamelijk volgeschreven door W.M.H. van den Hout.
Beter bekend als Willem Waterman en Willy van der Heide (van de Bob Eversserie) en vader van de getalenteerde lightversedichter Paul van den Hout.
Op 15 september 1944 verscheen het nummer waarin Willem Waterman de beroemde  en door hem bedachte term ‘dolle dinsdag’ introduceerde.
En in datzelfde nummer stond ‘De blauwbilgorgel’.
Volgens De Gil ingezonden door ene ‘Charles’.
Hans Renders zegt hierover in een artikel in de dbnl: “Het zal altijd de vraag blijven in hoeverre Kees Buddingh' slachtoffer was van de onduidelijke positie van De  Gil of dat hij er gebruik van heeft gemaakt. Met een begeleidende brief, ondertekend met de naam Charles, stuurde hij zijn gedicht ‘De Blauwbilgorgel’ in. Hij kreeg er de Professor Gil-Prijs voor. Volgens Buddingh' zelf was zijn poëzie bij de Abteilung Aktivpropaganda terechtgekomen nadat de Gestapo een inval bij Jaap Romijn had gedaan, drukker van clandestiene boekjes in Utrecht.”



De suggestie dat Buddingh’ het zelf inzond lijkt vergezocht en er is geen bewijs voor. Deze ‘Charles’ schrijft in de begeleidende brief volledig in de stijl van Willem Waterman, dus dat hoeven we niet serieus te nemen.
De oproep in oktober 1944 in het radio-programma van De Gil aan de schrijver zich bekend te maken, om prijs en honorarium in ontvangst te nemen, doet vermoeden dat Willem Waterman ook niet wist wie de auteur was.
Hoe kwam hij dan aan het gedicht?
Die inval in die drukkerij? Daar zou het boekje gedrukt worden en werden de drukproeven in beslag genomen (en de twee drukkers doodgeschoten) en het zou pas later elders daadwerkelijk gedrukt worden. Maar dat de Gestapo ‘De blauwbilgorgel’ - wat niet meer dan een vreemd vers zou zijn in hun ogen -  zou doorspelen aan de Abteilung Aktivpropaganda klinkt tamelijk ongeloofwaardig en onzinnig. Het had niets anti- of pro-Duits.
De schrijvers van Raban! Raban! Raban! nemen dit wel aan en winden zich op over Willem Waterman, die over de rug van twee doodgeschoten drukkers propaganda bedreef.
Maar zijn eigen verklaring tegenover Adriaan Venema in 1978 klinkt plausibeler: “Ik heb de gedichten gekregen van Gabriël Smit. Die kwam ik in Hilversum in de radio-studio’s tegen. Heb jij misschien wat kopij voor De Gil? vroeg ik. Ja, hij had wel wat, zei hij en hij bezorgde me die gedichten”.

Gabriël Smit was een bekende en na de oorlog gevierde katholieke dichter. Dat hij Willem Waterman kende en op niet-onvriendschappelijke voet met hem omging was niet vreemd: hij was lid van de Kultuurkamer en verklikte niet-leden (die niet meer mochten optreden) die illegaal bij elkaar kwamen om hun werk voor te dragen, aan de Duitsers. Zelf liet hij illegaal boekjes van zichzelf drukken en kon na de oorlog claimen dat dat iets met het verzet te maken had en was dus aan alle kanten gedekt.

En hij was de man die voor De schone zakdoek als koerier optrad. Hij bezorgde het werk van de medewerkers bij Theo van Baaren en Gertrude Pape en kende dus de gorgelrijmen van Buddingh’ die daaraan meewerkte.
Toch aardig dat hij zijn naam niet verklapt heeft toen hij Willem Waterman dit kleine genoegen deed.
Maar hoe het zij: dat was de eerste publicatie. Het verklaart ook waarom de blauwbilgorgel zo snel populair werd in het hele land, want De Gil had een ongekend hoge oplage van 150.000.
En Willem Waterman had gelijk dat hij meteen zag dat het aan Lewis Caroll doet denken en niet aan Heine of Morgenstern, zoals vaak beweerd wordt.

Het hele artikel met de ingezonden brief van 'Charles' kun je hier lezen:

Lees meer: De Bruinbilgorgel