Het vrije vers

Bas Jongenelen hoopt morgen, 12 november, te promoveren op een proefschrift over humor in 1561. Sonnettenkransdichter O.B. Kunst zocht hem op en interviewde hem hierover.

 

Het vormvaste is een belangrijk onderdeel van de rederijkerscultuur, je moet het echter ook weer niet overdrijven. Ja, ze hadden regels voor hun literaire genres, maar die regels waren op een bepaalde manier buigzaam. Zo zien we geen metrum in hun werk, dat bestond namelijk nog niet. Dus de regel dat een bepaalde dichtvorm per se in een dubbele dactylus moet, zien we niet terug. 

 

Een groot deel van de door mij onderzochte teksten zijn facties. Een factie is een kort humoristisch toneelstukje dat afgesloten wordt met een vrolijk liedje. Dat zijn de regels, nergens staat hoe kort kort is en hoe lang dat liedje moet duren. Een ander genre is het refereyn. Een refereyn kent een stockregel en een princestrofe – en daarmee hebben we de regelgeving eigenlijk wel gehad. Bij sommige wedstrijden werd bepaald dat het aantal lettergrepen per regel tien moest zijn, of twaalf; en soms was het aantal strofen beperkt. Maar in principe was je als dichter toch behoorlijk vrij, wie een refereyn van twintig strofen wilde maken, die kon dat. Er was niemand die zei: ‘Een refereyn hoort uit vijf strofen te bestaan.’ Een refereyn van twintig strofen was ook een refereyn. Dat zou bij ollekebollekes niet toegestaan zijn, stel je voor zeg: een ollekebolleke van drie strofen! Het Vrije Vers zou ontploffen!

 

Misschien wel, we zien bij wedstrijden wel een hang naar beknoptheid. De refereynen die in het Rotterdamse rhetorijckfeest ten gehore werden gebracht hadden bijna allemaal vier strofen. Dat was blijkbaar een lengte om het publiek mee te krijgen zonder voorbij het verveelpunt te komen. Die lengte stond niet in het wedstrijdreglement, maar bijna alle deelnemers hielden zich eraan. Het aantal regels per strofe was ook vrij, en toch hield nagenoeg iedere dichter zich aan het aantal van vijftien regels. De inhoud vliegt alle kanten op. 

 

Er wordt door de Amsterdamse kamer kritiek geleverd op het landsbestuur in Brussel (zie mijn artikel op historiek.net), er was een grap over een dronken man die de billen van zijn vrouw aanzag voor haar borsten, er waren moppen over vreemdgaande vrouwen (daar heb ik ook over geschreven op historiek.net) en er waren refereynen met als thema dat het zo gezellig is om in Rotterdam feest te vieren. Bij de facties die op het Landjuweel in Antwerpen opgevoerd worden, is meer aandacht voor maatschappelijke satire. Daar gaat het over hongerige soldaten en over mannen die te veel drinken. Blijkbaar waren dat thema’s die toen speelden. Dan is er nog een derde belangrijke bron voor mijn onderzoek: het manuscript van Eduard de Dene. Deze Brugse rederijker was op sommige momenten zeer fel op de kerk, maar hij gebruikte dat handschrift om uit voor te lezen in beperkte kring. Dat is iets anders dan optreden in het openbaar, op plein voor het stadhuis in Antwerpen.

 

Ja en ja. Zijn Testament Rhetoricael  is erg omvangrijk, we kunnen hem daarom volgen in zijn stijl en onderwerpen. Hij is voor zijn tijd erg vormvast, zijn refereynen zijn erg goed, zijn rondelen zijn fraai en hij durfde ook te spelen met intertekstualiteit en andere postmoderne fratsen. Maar hij blonk vooral uit in liedjes. Ik vind zijn liedjes erg leuk en ik zou het fantastisch vinden als sommige ervan op muziek gezet zouden worden door een carnavalskapel. En dan niet de muziek gereconstrueerd op zestiende-eeuwse wijze, maar met de feestmuziek van nu. Stel je voor dat de Snollebollekes ‘Poy poy manneken poy’ uit zouden voeren, hoe geweldig zou dat toch zijn! Gratis tip van mij: wie zo’n feestliedje van De Dene op muziek zet, scoort daarmee een knaller van een carnavalshit. De Dene is een zeer fascinerende figuur en hij verdient een goede biograaf.

 

Nee.

 

Er lopen genoeg HVV’ers rond om deze handschoen op te nemen. Er zijn veel teksten van hem overgeleverd en ook de nodige biografische gegevens, de combinatie van die twee moet echt wel een goed boek opleveren – ik koop dat boek! Misschien zelfs een proefschrift, de biografie staat immers in de wetenschappelijke belangstelling.

 

Met de titel Humor in 1561 en ISBN 9789402198690 is het bij iedere boekwinkel te koop. 

 

 

Wat een teleurstelling!

Geen 130 meer.

Komt er een eind aan mijn

daag’lijkse race?

 

Nu wil Klaas Dijkhoff juist

snelheidsverlagingen.

Dat wordt een Malieveld

vol BMW’s.

 

 

Vanavond ben ik veertig jaar in leven

en ik heb van het leven nòg geen weet.

Van alle honger die mijn moeder leed

is door de jaren slechts de dorst gebleven.

 

En alle rijmpjes die ik heb geschreven

zijn aan de adressanten niet besteed.

Zo wordt me alles wat me toch al speet

vanavond weer eens extra ingewreven.

 

Oh, naamdag van Hubertus, die een jager

en heilig was. Nou, ik ben geen van beide.

Ik doe alleen mijn best om door te lijden

en zelfs die resultaten blijven mager.

Een schaap dat blijft verdwalen op de heide

tot het verschijnen van de Grote Slager. 

 

 

Jan Boerstoel, de bekende Nederlandse dichter en schrijver van onder andere liedteksten, vooral voor cabaret, schreef dit sonnet vijfendertig jaar geleden. Vandaag is hij vijfenzeventig jaar geworden! Het vrije vers feliciteert hem van harte met deze mijlpaal en wenst hem een bruisende en sprankelende dag toe! En voor de toekomst een champagne-waterval van nieuwe liedjes!

Het wordt zelfs een  feestelijke maand want op 12 november verschijnt Tussentijd, een verzamelbundel van zijn liedteksten uit de afgelopen vijftig jaar. Een absolute must have.

De bundel is nu reeds te RESERVEREN bij zijn uitgever Prometheus.

Jan Boerstoel: Tussentijd, 144 blz. € 19,99;  ISBN 9789044642629

EN... LUISTER vooral vandaag naar Andermans Veren! Fantastisch. Drs. P leidt Jan Boerstoel op onovertrefbare wijze in en Kick van der Veer laat liedjes van de jarige horen. Een absolute aanrader! Kick heeft ook een verrassing voor Boerstoel...
Achteraf te beluisteren via deze link .

 

 

 

 

 

Om reeds nu naar uit te kijken!

De Driekdag wordt volgend jaar, op 24 mei 2020, gehouden in café De Wolthoorn in Groningen. Het is dan tien jaar geleden dat Driek overleed. Zeer bijzonder is dat er dan een nieuw boek van hem wordt gepresenteerd. In zijn nalatenschap zijn prachtige vertalingen van Die Lyrische Hausapotheke van Erich Kästner gevonden.  Dit zijn geneeskrachtige verzen voor zwaarmoedige zielen. En…onze  kersverse lightversekampioen Christiaan Abbing is uitgenodigd om op 24 mei naar Groningen af te reizen!

 

 

Een bidsprinkhaan uit Kudelstaart

was weer eens weg op bedevaart

‘ik loop die Compostella-route

gemakkelijk op blote voeten’

die uitspraak bleek wat geflatteerd

hij is bij Nieuwveen omgekeerd

omdat hij ergens iets verrekte

zijn heil zoekt hij voortaan in sekten.

 

De jury, bestaande uit voorzitter Ton Peters, tweevoudig winnaar Machiel Pomp, Nicolette Leenstra en Rob Boudestein, motiveerde de keuze voor de nummers een, twee en drie als volgt. 

 

Christiaan presenteerde in zes minuten een vlotte show, goed voorbereid en zonder een zwak moment. Hij zorgde voor een afwisseling in versvormen, balancerend tussen humor en tragiek. Zijn podiumpresentatie was prettig en overtuigend. Christiaan zal ongetwijfeld met werk van dit niveau ook op een groter podium tot zijn recht komen. Het actuele vers ‘I’d rather be dead in a ditch’ kon de jury ook bekoren.

 

Bert zag kans om binnen zes minuten elf verzen uit zijn hoofd te presenteren, een kunststukje.  Daarbij zorgde hij voor een flinke variatie, van lichte lol tot galgenhumor. Hij toonde zich ook een meester in beeldgebruik en detail. Na het horen van zijn vers over spaarzegeltjes, zul je voorgoed anders voor de kassa in de supermarkt staan.

Wim maakte om te beginnen al veel indruk met zijn actuele vers, zijn Willem de Make-overaar was een geweldige vondst. Hij toonde zich bovendien een ware taalacrobaat door in één vers de volgende stapelwoorden te gebruiken: Francorchampscoureurs, Marriotthotelinterieurs, Hemabloemetjesodeurs en Michelingidstopentrepreneurs. Een taalmeester van niveau dus.

 

(Vervolg op het bericht van 21 oktober)
De eerste Drs. P Trofee, een prijs voor een auteur of kunstenaar die werkt in de vrolijke en vrijzinnige traditie van Drs. P (Heinz Polzer 1919-2015), is toegekend aan Midas Dekkers.

 

Midas Dekkers (Haarlem, 1946) is bioloog, columnist, mediamaker en schrijver. Hij heeft een indrukwekkend oeuvre op zijn naam staan, bestaande uit kinderboeken en non-fictioneel proza voor volwassenen. Bekende titels zijn Lief dier, over bestialiteit, De vergankelijkheid, De larf, over kinderen en hun metamorfose tot volwassenen, Lichamelijke oefening, over zijn afkeer van sport, en De kleine verlossing of de lust tot ontlasten. Recentelijk publiceerde hij: De Thigmofiel, over het verlangen naar geborgenheid, en Volledige vergunning, Dekkers persoonlijke ode aan het bruine café: ‘Niet voor de lol moet je in het café zijn maar voor het leven.’

 

Uit het juryrapport:

‘In zijn rijke werken reikt Midas Dekkers naar het hoogst denkbare: de combinatie van waar en leuk. De kwaliteiten van zijn proza zijn velerlei: Het biologische vertrekpunt. De bedachtzame verbreding van het thema. De woordkeus. De observaties. De intelligente tegendraadsheid. En dat alles opgediend zonder wetenschappelijke aanmatiging of dorheid, maar met groot gevoel voor humor.’

 

De Drs. P Trofee, een serieuze prijs voor kunstenaars die zichzelf niet al te serieus nemen, wordt voortaan jaarlijks uitgereikt. De laureaat ontvangt een replica van de kop van Heinz Polzer, ooit vervaardigd door de Vlaamse artieste Griet De Bock. Daarnaast een geldbedrag van 2019 euro, dat jaarlijks met één euro zal worden vermeerderd. Daarmee is de Drs. P Trofee ook de eerste inflatiegevoelige prijs.

 

Tijdens de bekendmaking en overhandiging van de eerste Drs. P Trofee is ook Het Nieuwe Drs. P Jaar- en Bewaarboek gepresenteerd: Leve onze goede Czaar!, een uitgave van Nijgh en Van Ditmar en Johan Enschedé. Het bevat een groot aantal bijdragen over leven en werk van Drs. P, geschreven door kenners en bewonderaars als Michèl de Jong, de officiële biograaf, Ivo de Wijs, Maartje Duin, Vic van de Reijt en Paul Ilegems. Als extra: de cd Welluidend Wel en Wee van Drs. P, met twintig onbekende opnames!

 

 

 

 

Ooit reed ik in Ferrari’s, supersnelle,

ik liet geronk uit mijn motoren zwellen, 

ik was bevriend met Francorchampscoureurs. 

Nu fiets ik meestal rond op mijn Gazelle

tot zadelpijn mijn lijf begint te kwellen

en ken ik bijna alle buschauffeurs.

 

Ooit vloog ik af en toe naar de Seychellen.

Ik sliep met mademoiselles van Estelle

in Marriotthotelinterieurs. 

Nu zit ik op het strand van West-Kapelle

met buurvrouw driehoogachter Mariëlle

en ruik haar Hemabloemetjesodeurs. 

 

Ooit at ik enkel wild en zalmforellen

met een dessert van roomijs en prunellen

bij Michelingidstopentrepreneurs.

Nu laat ik een goedkope rookworst wellen

of demp mijn trek met Febofrikandellen 

van ’t allerlaatste kleingeld in mijn beurs.

 

Ooit schreef ik filosofische novellen.

Ik was geliefd, ik had iets te vertellen,

ik hoorde bij de Boekenbalauteurs.

Nu sterven één voor één mijn grijze cellen,

ik doe alleen nog columns voor Libelle

en houd me wat onledig met light verse. 

 

 

 

 

Dat heb ik op de middelbare nooit gemerkt

Wanneer ik weer een 1 moest incasseren

 

Grammatica – ik had het meestal mis

Al had ik er echt keihard voor gewerkt

Zodat de moed mij in de schoenen zonk

 

Ik zou het later van een meisje leren

– Nu volgt romantische geschiedenis! – 

Mijn durf was groot, mijn woordenschat beperkt

 

Een Frans gedichtje moest haar imponeren

Waarvan ik zelf vond dat het prachtig klonk

Zo ingenomen met mijn poëzie

 

Waarna ze mij een allerliefste glimlach schonk:

‘Ah desolée, j’en n’ai rien compris’

 

 

Hier is hij dan, de gister bij het Nederlandse Kampioenschap Light Verse Dichten gepresenteerde bundel.  De jury van STEM (Stichting Taalpodium Emmen) selecteerde hiervoor de allerbeste verzen uit inzendingen van bijna zestig dichters! 

 

Met werk van Christiaan Abbing, Hanneke van Almelo, Manuel van Baarsen, Bertus Beltman, Robin Bleeker, Niels Blomberg, Bas Boekelo, Inge Boulonois, Koos Dijksterhuis, Jaap Ferwerda, Peter van der Graaf, Bert van den Helder, Niek J. Kalberg, Arjan Keene, Hannely Krutwagen, Nando Leydes, Wim Meyles, Hans Mooi, Hendrik van Oordt, Adrie Oudejans, Frank Pardaan, Vivian van Piggelen, Loek Smit, Onno-Sven Tromp en Robin Veen.

 

Deze lightversebundel Lichtvoetig III  is, net als de twee voorgaande, weer een absolute must have. Voor € 15,- krijgt u de bundel in uw brievenbus.

 

BESTELLEN via email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Maak het bedrag van € 15.-  over op IBAN NL62 RABO 0170 2964 07 van Taalpodium Emmen en de bundel wordt per omgaande toegestuurd!

 

Van Frank van Pamelen (dank, Frank!) kreeg Het vrije vers toestemming zijn lichtovergoten voorwoord hier te publiceren: 

 

 

 

De middag werd aan elkaar gepraat door Frank van Pamelen en Emmenaar Eddie Zinnemers, die ook eigen gedichten ten gehore brachten. Het is inmiddels traditie dat er een muzikale cabaretier optreedt. Dit keer was dat Roel C. Verburg. 

Maar het gaat natuurlijk om de acht deelnemers, onder wie vier dichters van Het vrije vers. Hun uitverkiezing hadden ze te danken aan drie ingezonden gedichten, maar de eindbeoordeling gebeurde op grond van hun presentatie. 

 

Het spits werd afgebeten door Onno-Sven Tromp. Deze 'dichter, romanticus en wereldburger' is geen plezierdichter pur sang. Naast vrije verzen schrijft hij lyrische sonnetten. Het komt niet vaak voor, dat je bij een light-verse-optreden een vertaling hoort van Arthur Rimbaud. Delftenaar Loek Smit gebruikte de reis van Delft naar Emmen als raamvertelling, waarbij onder meer Staphorst en Hell’s Angels de revue passeerden. Dit alles ter inleiding van zijn gedichten. HVV’er Hans Mooi deed alles uit het hoofd. Het was een spervuur aan korte gedichtjes, allemaal eindigend met een kwinkslag. HVV’er Bert van den Helder deed zijn elf gedichten ook bijna uit het hoofd, met een spiekbrief op de lessenaar.  We weten nu dat caissières naar kassazegels smaken. 

 

Na de pauze was het de beurt aan HVV’er Christiaan Abbing. Weer een spiekbrief, nu in de vorm van een tablet vanwege een kapotte printer. Deze basisschoolleraar en -leider had een serieus sonnet over gescheiden ouders, 'Lesje breuken'; de slotstrofe is mooi in zijn wrangheid. Robin Veen is geen plezierdichter van huis uit; hij heeft zijn sporen verdient in de slam en in 'gewone' gedichtenwedstrijden, maar schrijft ook heel grappige sonnetten. Alkmaarder Adrie Oudejans was als 84-jarige de oudste deelnemer. Als lid van het Alkmaarse dichtersgilde schrijft hij gedichten bij eenzame uitvaarten. Vandaag las hij voor uit zijn schriftje vol ontroerende en spitsvondige gedichten. HVV’er Wim Meyles was de laatste. Zoals de HVV’ers weten, stoeit Wim graag met taal; zijn gedicht over de baard van onze koning eindigde met: Willem de Make-overaar.

 

Hierna trok de jury zich terug: voorzitter Ton Peters, tweevoudig winnaar Machiel Pomp, Nicolette Leenstra en Rob Boudestein. Drie HVV’ers eindigden op de plaatsen 1, 2 en 3, respectievelijke Christiaan Abbing, Bert van den Helder en Wim Meyles. Gefeliciteerd alle drie!

 

Last but not least: ik wil STEM, stichting taalpodium Emmen, bedanken voor de organisatie. Ik wil met name Henny Katerberg, Gezienus Omvlee en Eddie Zinnemers noemen. 

Ik kijk uit naar Lichtvoetig IV!

 

Verslag: Niels Blomberg, 28 oktober

 

 

Het schermpje van mijn telefoon flitst aan

't Is drie uur 's nachts, de buurtapp staat paraat

Alert op elk verdacht geluid op straat

Om midden in de nacht alarm te slaan

 

Nu heeft er iemand een gebonk gehoord

Een ander meldt volledig overstuur

Een donkere gedaante op de muur

Bij wie wordt er gestolen - of gemóórd?

 

De buurtpreventie-app raakt buiten zinnen

Een buurman roept al op tot harde strijd

Waardoor ik mij genoodzaakt voel te sturen:

 

'Ga maar weer lekker slapen, lieve buren!

Ik ben mijn voordeursleutel weer eens kwijt

En klim nu door een bovenraam naar binnen'