Beste afbakkers,
Een van mijn favoriete versvormen is het rondel. Zelf heb ik er nog weinig ervaring mee, dus ik misbruik deze wedstrijd om van jullie te leren, maar ook om mezelf te dwingen hier intensiever mee aan de slag te gaan. Er bestaan vele rondelvormen, maar ik wil me hier tot een drietal beperken: rondel, rondel prime en Chaucer roundel (zie hierna).
Ik heb wat in
Versvormen van Drs. P. en in het
Nederlands Rijmwoordenboek van Jaap Bakker zitten bladeren, en op de Googlesite voor
Versvormen gekeken en daaruit wat informatie over de rondeelfamilie geplukt. Er zijn wat discrepanties tussen de diverse bronnen; zo maken P. en Google onderscheid tussen een rondeel en een rondel, terwijl dat wat zij rondel noemen bij JB rondeel wordt genoemd. Er zijn ook kleine variaties in het rijmschema, maar ik beperk me hier tot de meest gangbare (zie hierna).
Rondeelvormen kenmerken zich door het hebben van slechts twee rijmklanken – meestal de één mannelijk, de ander vrouwelijk - en het verspreid voorkomen van een
rondeelrefrein of
een complete versregel. Het eerste kan heel kort zijn, meestal slechts een paar woorden, de laatste kan als volledige zin worden gelezen (al kan een werkwoord ontbreken). Alleen de verzen met een rondeelrefrein noemt men ‘rondeel’ (rondeau, rondeau prime, rondeau redoublé); de andere – dus die met een complete versregel - ‘rondel’ (rondel, rondel prime, rondel doublé, Chaucer roundel).
Het metrum is vrij (P., Google), maar meestal vier- of vijfvoetig jambisch (JB).
Deze afbakopdracht gaat over rondellen - dus met een complete versregel. De rondellen binnen deze afbakopdracht kennen 10, 13 of 14 regels, verdeeld over drie strofes:
- Rondel: 4+4+5 regels; schema: ABab abAB abbaB of ABba abAB abbaA
- Rondel prime: 4+4+6 regels; schema: ABab abAB abbaAB
- Chaucer roundel: 3+3+4 regels; schema: Abb abA abbA
De hoofdletter A of B duidt de te herhalen refreinregel aan.
De rondel prime en de Chaucer roundel kennen één rijmschema, maar de rondel kent er (in deze afbakopdracht althans) twee! Let er bij het rondel op dat de slotregel rijmt op r4.
JB schrijft: “Een rondeel [en dus ook een rondel, hij maakt geen onderscheid] is een zeer klankrijk gedicht, maar vereist veel overleg bij het schrijven.” Daarom enkele tips: Bedenk eerst welke versregel(s) je als refreinregel wilt gebruiken, deze komt immers 2 of 3 maal terug en niet elke versregel leent zich daarvoor. Bovendien moet de rijmklank voldoende mogelijkheden bieden omdat deze, nog afgezien van de refreinregel, 2-4 maal moet worden herhaald. Het gevaar van dwangrijm ligt hier dus op de loer! Verder schrijft P: “Ze [de refreinregels] zijn getuigenissen, of mededelingen van vitaal belang. De overige tekst wordt daaromheen geschreven. Al naar gelang van de teneur van zulke gedichten zijn de refreinen statig, ja vorstelijk of wrang, gekscherend, melancholiek.”
Zoals gezegd plegen refreinregels een afgeronde zin te vormen. Het mooist is als de refreinregel zo wordt ingepast dat het nergens gezocht of kunstmatig aanvoelt. De keuze van de refreinregels en hoe deze in het rondel worden ingepast, zal voor de jury een belangrijk element in de beoordeling zijn.
NB: Mooie voorbeelden van onder anderen René en Christian zijn op HVV te vinden onder Rondelen.
Thema
Water is voor dichters vaak een rijke bron van inspiratie: stilstaand, stromend, klaterend, kolkend of golvend; sloot, kreek, beek, rivier, zee of oceaan. Er zijn talrijke associaties mogelijk met leven, dood, stemming, weer, klimaat, avontuur, circulatie, ademhaling of zintuiglijke sensaties, om er maar wat te noemen. Veel ruimte voor beeldspraak en metaforen dus. Laat je fantasie de vrije loop!
Het woord WATER moet in zijn geheel of als deel van een langer woord verplicht in minimaal 1 strofe voorkomen.
Samengevat:
- Vorm: rondel, rondel prime of Chaucer roundel
- Thema: het woord WATER moet in minimaal 1 strofe voorkomen
- Maximaal aantal inzendingen: 2
- Deadline: vrijdag 14 februari 23:59
Voor verdere technische vragen is deze draad vanzelfsprekend beschikbaar.
Beste afbakkers, veel succes met deze pittige afbakopdracht. Ik hoop op veel mooie, vindingrijke inzendingen.
Gulle groet,
Han